Effect op laaggeletterden

De fotoroman als geslaagde patiëntenvoorlichting

Wachtkamers bij artsen liggen vol brochures en folders voor patiënten. Maar als je niet goed kunt lezen dan kun je daar weinig mee. Ongeveer 15% van de Nederlanders is laaggeletterd. Als je gezondheidskennis wilt overbrengen kun je hen beter bereiken met een fotoroman . Een fotoroman? Jazeker.

Dat blijkt uit de masterscriptie van Evelien Duizer “Een zoete verleiding. Hoe een fotoroman kan helpen communicatie over diabetes effectiever te maken”. Ze schreef die onder begeleiding van prof.dr. Carel Jansen – RU Groningen. Met haar onderzoek won Duizer in maart 2015 de VIOT-Anela prijs voor de beste scriptie 2014 op het vlak van toegepaste taalwetenschap of taalbeheersing. Een uitstekend stukje werk.

Diabetes

Patiëntenvoorlichting via fotoromans bereikt laaggeletterden beter. En die stimuleert hun kennis over gezond gedrag, stelt Duizer. Ze testte dit met informatie over diabetes. Beelden en een pakkend verhaal zijn de sleutel tot effectievere patiëntenvoorlichting voor laaggeletterden.

Laaggeletterden zijn ‘dure’ patiënten

Laaggeletterden mijden tekst. Ze kunnen er weinig mee. Meedraaien in de maatschappij is dan moeilijk. Ruim 38% van de Nederlanders kan volgens de OESO niet helemaal mee in de kenniseconomie. Laaggeletterden zijn ook minder gezondheidsvaardig, hebben meer gezondheidsproblemen en gaan vaker naar de dokter. Daardoor zijn ze relatief ‘duur’. Een belangrijke oorzaak van hun gezondheidsproblemen is dat ze gezondheidstips, geschreven patiëntenvoorlichting en bijsluiters van medicijnen, niet lezen of begrijpen.

Beelden bereiken laaggeletterden beter

Visueel voorlichtingsmateriaal kan dat doorbreken. Uit Amerikaans onderzoek onder Latino’s naar het effect van de fotoroman bleek dat een persoonlijk verhaal met foto’s en korte tekstjes in tekstballonnetjes effectie­ver de houding verandert dan een brochure. Door in het verhaal iemand op te nemen die op de lezer lijkt, neemt deze eerder het gewenste gedrag over.

Verleidelijke plaatjes over diabetes

In de Nederlandse gezondheidszorg wordt de fotoroman niet gebruikt voor patiënten­voorlichting. Duizer vroeg zich af of het voor nuchtere Hollanders toch geen goed idee zou zijn. Dat onderzocht ze, met name bij laaggeletterden.

Zij vertaalde een Amerikaanse fotoroman voor diabetespatiënten getiteld ‘Sweet Temptations’ naar de ‘Zoete Verleiding’, en legde die voor aan 34 Nederlandse laaggeletterden. Een vergelijkbare groep van 31 mensen kreeg een gewone informatiebrochure met dezelfde informatie. Verder was er een controlegroep van 27 personen. De leeftijd van de deelnemers varieerde van 20-76 jaar.

De fotoromangroep scoorde beter dan de andere twee op de kennisvragen èn ze was meer gemotiveerd om fruit te eten en te praten over diabetespreventie.

Eisen aan fotoromans voor patiëntenvoorlichting

Duizer zag dat de fotoroman wel aan een paar voorwaarden moet voldoen. Zomaar tekst bij een paar foto’s zetten werkt niet. De deelnemers aan Duizers onderzoek gaven bijvoorbeeld aan zich moeilijk te kunnen identificeren met de Zuid-Amerikanen in de fotoroman. En er zijn beeld- en tekstprofessionals nodig om samen met artsen een goede Nederlandse fotoroman voor patiënten te maken.

Wat precies fotoromans zo overtuigend maakt en welke psychologische mechanismen tot het positieve resultaat leiden is niet duidelijk. Maar de resultaten en het enthousiasme van de laaggeletterden  zijn reden genoeg om de fotoroman serieus te nemen in de patiëntenvoorlichting.

Waarvoor denk jij dat je fotoromans nog meer kunt inzetten? Of zie je ook beren op de weg? Laat het hieronder horen.

Dit is een interessant artikel uit 2018 hierover

Lex Linsen